Η τελετή της κηδείας έχει εξέχοντα ρόλο στις μέρες μας, αφού είναι ο ύστατος αποχαιρετισμός στο νεκρό και θεωρείται δείγμα σεβασμού προς το πρόσωπό του. Δεν είναι, άλλωστε, τυχαίο που η λέξη προέρχεται από την αρχαία ελληνική λέξη κήδομαι, η οποία σημαίνει φροντίζω και από την οποία προέρχονται ετυμολογικά και άλλες λέξεις, όπως κηδεμόνας και κηδεμονία. Στην εποχή μας, η όλη διαδικασία αναλαμβάνεται από τα γραφεία κηδειών, οπότε ο ρόλος των συγγενών είναι κυρίως ψυχολογικός. Παλαιότερα, όμως, στην αρχαιότητα και τους Βυζαντινούς χρόνους, τα τέκνα και ο/ η σύζυγος του νεκρού με τη βοήθεια και άλλων συγγενών, φίλων και γνωστών αναλάμβαναν ένα τεράστιο μέρος της κηδείας, η οποία συνοδευόταν από πένθιμα έθιμα.
Πρόθεση του νεκρού
Ένα έθιμο που σώζεται ακόμα και σήμερα, κυρίως στα χωριά της Ελλάδας, είναι η πρόθεση, η εναπόθεση του νεκρού σε κρεβάτι στο σπίτι του και το ξενύχτι των γυναικών γύρω από τη νεκρική κλίνη. Η διαδικασία αυτή γινόταν πάντα στην αρχαιότητα, αφού θεωρούνταν απαραίτητο να ψαλούν μοιρολόγια για το νεκρό, προτού αυτός οδηγηθεί στην τελευταία του κατοικία. Η μοιρολογίστρα ήταν επάγγελμα επί πληρωμή όχι μόνο στην αρχαιότητα αλλά και στη νεότερη Ελλάδα πριν από μόλις μερικά χρόνια. Πλέον, στις μεγάλες πόλεις το έθιμο αυτό δεν διασώζεται, αφού η σορός του νεκρού μεταφέρεται από το γραφείο κηδειών απευθείας στην εκκλησία, όμως η πρακτική του ανοιχτού φέρετρου απηχεί αυτή την πρόθεση τίμησης του νεκρού πριν χαθεί για πάντα.
Εκφορά
Η εκφορά του νεκρού γινόταν στην αρχαιότητα με τη μεταφορά του από το σπίτι στο σημείο ταφής. Η πομπή περνούσε από τους δρόμους της πόλης σιωπηλά και με κατάνυξη, κάτι που συνεχίστηκε και στους βυζαντινούς χρόνους. Στις μέρες μας, το έθιμο αυτό έχει καταργηθεί και διασώζεται μόνο στις τελετές θρησκευτικού περιεχόμενου, όπως για παράδειγμα στον Επιτάφιο τη Μεγάλη Παρασκευή, όπου ο επιτάφιος περιφέρεται στην πόλη ή το χωριό και οι πιστοί τον ακολουθούν.
Ενταφιασμός
Ο ενταφιασμός ήταν ο βασικός τρόπος κήδευσης των νεκρών στην αρχαιότητα, ενώ η καύση των νεκρών θεωρείται ότι εμφανίστηκε για πρώτη φορά στον ελλαδικό χώρο περίπου το 1.200 π.Χ. λόγω της επαφής των αρχαίων Ελλήνων με τους ανατολικούς πολιτισμούς. Με την επικράτηση του Χριστιανισμού ο ενταφιασμός αποτέλεσε τη μοναδική πρακτική κήδευσης και μόνο τα τελευταία χρόνια επανήλθε στο προσκήνιο η καύση των νεκρών. Ωστόσο, ακόμα δεν υπάρχουν κέντρα καύσης νεκρών στην Ελλάδα και τα γραφεία τελετών αναλαμβάνουν τη μεταφορά του νεκρού σε κοντινές χώρες, για να ολοκληρωθεί η διαδικασία.
Περίδειπνο
Η διαδικασία της ταφής στην αρχαιότητα ακολουθούνταν από το περίδειπνο, το δείπνο δηλαδή, στο οποίο συγκεντρώνονταν οι συγγενείς και οι φίλοι του νεκρού, για να πενθήσουν όλοι μαζί. Το δείπνο της παρηγοριάς, όπως ονομάζεται σήμερα, περιλαμβάνει καφέ και κονιάκ που προσφέρονται σε όλους όσοι παρευρέθηκαν στην κηδεία, ενώ τραπέζι με φαγητό οργανώνεται μόνο για τους πολύ κοντινούς συγγενείς του νεκρού.
